Antigone
Opnieuw 'Antigone', maar nu van 2500 jaar geleden
Herinnert U zich het meisje Antigone nog? Anouilh liet haar in 1942 als verzetsheld in zijn voorstelling in 'Antigone' optreden. Dit was een vrije bewerking van het gelijknamige stuk van Sophocles dat in 422 v.Chr. voor het eerst werd opgevoerd.
Zowel bij Sophocles als bij Anouilh stond het meisje dal; 'Neen' durfde te zeggen tegen een ethisch ontoelaatbaar bevel centraal. De heldin, Antigone, gaat ten onder aan het heersende systeem waarin de dictator alle macht in handen heeft.
Anouilh's stuk droeg alle kenmerken van een vertellend en modern stuk.
De tragedie van Sophocles toont ons klassieke kenmerken :
- de spelers leven zich in hun rol in
- het stuk bestaat uit vijf bedrijven
- het handelingsverloop gaat van een z.g. Expositie naar een Hoogtepunt en eindigt na de Katastrofe in een Stemmingsuitleiding - gezongen 'reien' geven een zijdelings commentaar.De personages in Sophocles' 'Antigone' zijn:
Antigone, de dochter van Oedipus (de koning aan wie het noodlot zich voltrok dat hij zijn vader vermoordde, met zijn moeder trouwde en een afgrijselijk lot onderging), Ismene, de zuster van Antigone, Kreon, koning van Thebe, Eurydice, zijn vrouw; Haimon, zijn zoon, Teresias, een ziener, het koor, een wachter, een bode en een dienaar.Tijd en Plaats van handeling:
Het stuk speelt zich af in 1230 v. Chr. voor het koningspaleis in Thebe.Korte inhoud
In de Expositie maken we kennis met de geschiedenis van de broers van Antigone (Polyneikos en Eteokles) die in de strijd om Thebe door elkaars hand gesneuveld zijn. Kreon verbiedt op straffe des doods Polyneikos te begraven. Antigone gaat 's nachts (zonder Ismene die niet durfde), zand op het lijk strooien. Zij wordt opgemerkt door een wachter die Kreon verslag uitbrengt. Ondanks Haimon's smeekbede laat zijn vader Antigone in een grot opsluiten.daarmee wordt de spanning tot het Hoogtepunt opgevoerd.
Teresias, de ziener, waarschuwt Kreon voor het onheil dat hem wacht. Hij wekt slechts woede bij de koning op. Tenslotte neemt Kreon het besluit Polyneikos te begraven en Antigone vrij te laten. Maar het is te laat. Dan volgt de Katastrofe: de bode bericht dat Antigone zich het leven heeft benomen en dat Haimon haar in de dood gevolgd is.
Kreon beklaagt zich. Zijn (misplaatst) zelfmedelijden steekt af tegen het verdriet van zijn vrouw, Eurydice, die de kindermoordenaar vervloekt en zich ombrengt. Kreon's stemming slaat na al het leed om in waanzin. Hij beseft wat hij gedaan heeft. De stemmingsuitleiding laat een gebroken heerser zien.Reacties
De toeschouwers hebben emotioneel met het toneelgebeuren kunnen meeleven. Ondanks dat moord en zelfdoding in een klassieke tragedie niet op het toneel vertoond worden. De reacties van het publiek zijn van een grote betrokkenheid, vanwege de actualiteit die we nog steeds in de wereld met angst moeten constateren. De vragen als : Kunnen wij Antigone's houding accepteren, eventueel als voorbeeld volgen? Of zijn wij Ismene? Hoe verkrijgt een Kreon zijn macht? Zijn wij in onze tijd in staat een halt aan de tirannie van een alleenheerser toe te roepen?Waar schuilen de oorzaken van de tirannie? In de structuren met hun geweld? Schieten wij zelf tekort? Hoe beoordelen we de houding van Antigone? Heeft ze kunnen voor- zien dat haar geweldloos verzet ook anderen de dood insleepte? Had zij begrip voor Kreon op moeten brengen en met meer geduld andere wegen moeten gaan?
Hoe zien wij Antigone die de haar ingegeven uitspraak dat zij niet wil leven om te haten, maar om lief te hebben, in praktijk brengt? Was alles het werk van een Noodlot, een fatum dat niet te keren was. Hoe kunnen we dit stuk inpassen in onze strijd tegen geweld, tegen onrecht en onderdrukking? Schikken wij ons, zoals Ismene of nemen wij de daad ter hand zoals Antigone?
Zover ik vernomen heb (ik ga de voorstelling zeker zien!) speelt De Appel het stuk in tegenstellingen van tederheid en geweld. Het moet een prachtige voorstelling zijn!De voorstelling van Antigone blijft actueel, al is het stuk nog zo oud. Een voorstelling om van harte aan te bevelen.
Els Wiertz-Boudewijn (Gendt), december 1997