Berlin Alexanderplatz:

theater voor vrede

Plaats, tijd en politiek klimaat
Léon van der Sanden maakte, geïnspireerd door de roman 'Berlin Alexanderplatz' van Alfred Döblin uit 1928, een eigentijds toneelstuk. Daarin zijn ook anarchisme, nationaal-socialisme, communisme en extreem-nationalisme als voedingsbodem voor mensen die willen overleven, te herkennen. Tussen een tiental personages staat het leven van de hoofd-persoon, Franz Biberkopf, centraal, eertijds een transportarbeider. Hij keert na vier jaar gevangenisstraf, vanwege moord op zijn geliefde vriendin, Ida, terug in de maatschappij. Hij wil dan 'fatsoenlijk' gaan leven, maar hij redt het niet. Opnieuw leeft hij losgeslagen van alle normen en waarden, laat zich door nazi's gebruiken en vervalt weer in zijn oude patroon van leven met veel sex en drank dat, hem in een geestelijke chaos stort. Zijn 'vriend'-, Reinhold, een onvolwassen mens die vrouwen te gronde richt en een nazi-aanhanger is, veroorzaakt een ongeluk waarbij Biberkopf zijn arm verliest.

Het noodlot achtervolgt de stumper, die geen enkel houvast meer heeft. Slechts Eva, geëngageerd aan een rijke Nazi, blijft hem bijstaan. Ook als Roland zijn geliefde, Mieze, doodt.

Hij verliest daarna alle grond onder de voeten en belandt in een krankzinnigengesticht. Er blijft in de realiteit van Franz slechts een zielig hoopje mens achter.

Theater overstijgt werkelijkheid
Achter de gebeurtenissen en over het toneel hangt een magisch-realistische sfeer. Deze verhoogt de theatrale spanning. Van het begin af is de dode Ida aanwezig. In haar ijle gedaante en witte japonnetje spreekt zij een, soms waarschuwend, commentaar aan Franz uit. Bij hoge spanningen zweven witte sluiers achter op het toneel. In het tweede bedrijf speelt de gestorven Mieze een rol vanuit de dood, voor Frans Biberkopf. Na zijn dood loopt Biberkopf weer op de Alexanderplatz, gezond en genezen, zichzelf moed insprekend: 'Niet bang zijn, Franz! Waar zou ik nu naar toegaan? [...] Naar Eva, natuurijk, naar wie anders. Hij berust: 'De ene blijft staan, de ander valt om, de ene rent verder de ander valt stom. Bombero'. Dan sluit de duisternis zich om Franz Biberkopf.

Het decor met zijn stapels planken als beeld van het verwoeste Berlijn is verdwenen. De sterspelers : Hans Trentelman, Mieneke Bakker enz. nemen het applaus in ontvangst. De toeschouwers gaan naar huis, een culturele ervaring rijker, die hen nog vele dagen stof tot overdenking geeft.

Toneelgroep Het Vervolg. Spelers: Hans Trentelman, Bas Keijzer, Nele van Rompaey, Mieneke Bakker e.a. Dramaturgie: Noël Fischer. Theaterbewerking/regie: Léon van der Sanden. Daarnaast nog vele andere medewerkers voor decor, kostuums, geluid enz..

Els Wiertz-Boudewijn (Gendt)

Speellijst:
23-27 januari Amsterdam (020 5305301); 30 januari Almere (036 5339400); 31 januari Venlo (077 3207207); 1 februari Helmond (0492 543380); 2 februari Leiden (071 5131943/44; 3 februari Bergeijk (0497 575620)

---

Het doel van besprekingen van kritisch theater

Aanvankelijk verschenen de artikelen over Theater voor Vrede in De Vredeskoerier. Voortaan vindt u ze in 't Kan Anders. Ze gaan niet over louter ontspannend theater, wel over theater als kunst dat het kritisch nadenken over nieuwe wegen tot vrede kan stimuleren.Ter sprake kunnen komen: inhoud, plaats, tijd, vorm, speelstijl, spel van de akteurs, het diverse (!) publiek en vooral de thematiek m.b.t. vrede en politiek geweld.

Els Wiertz-Boudewijn, Gendt

_____
menu | dDH