theater voor vrede
De Leenane Trilogie
wreed en overweldigendIn 1995 schreef McDonagh 'The Beauty Queen of Leenane' dat het eerste deel van de trilogie zou gaan vormen van een kroniek over het dorpje Leenane aan de Westkust van Ierland. Johan Simons, in Nederland en internationaal een bekende regisseur, liet zich door McDonagh's beschrijvingen en dialogen inspireren tot een Nederlandse Leenane Trilogie. De grondtoon werd bepaald door elementen uit het boerenleven om daarmee de oervorm van het menselijk bestaan uit te beelden.
De geïsoleerde cultuur van het dorp geeft hier niet alleen het beeld van een afgesloten samenleving, maar is m.i. ook een allegorie (uitgewerkte beeldspraak) van onze huidige maatschappij. Hier wordt de vraag gesteld zowel naar het fuctioneren van onze huidige samenleving als van mensen onderling anno 2001.
De gefuseerde gezelschappen Het Zuidelijk Toneel (ZT) en Hollandia + Het Toneelhuis - lieten eertijds hun stukken spelen in sferen van koningen en goden, nu laten zij het theatergebeuren plaatsvinden in kringen van boeren, werklozen en eenvoudige zielen.
De fantastische opvoering van De Leenane Trilogie maakt dat de toehoorders van het begin tot het einde van de vier uur durende voorstelling geboeid blijven. En wellicht met vragen naar huis gaan.
Drie stukken op één avond
Het toneel toont de trieste leefwijze van de bewoners van een geïsoleerd dorp. Oude kachels, idem huisraad, meubilair en andere rekwisieten dragen de sporen van de tand des tijds. Dwars over het midden van de speelvloer staat een lange tafel waaraan de zeventigjarige, aftandse moeder gezeten is. Naast haar staat een teil waarin haar pap, urine enz. gemikt worden.In de grote speelruimte daarvóór vinden vele scènes plaats.
Direct al bij het begin zien en horen we de doodgravers. Bij de jaarlijkse opruimbeurt van de graven ontdekt een man zijn overleden (of vermoorde?) vrouw. Er volgt een tirade van vloeken die mij hinderden, maar bij anderen de lachlust opriepen.
Schitterend en tegelijk aangrijpend is de creatie van de moeder (Frieda Pittoors die vroeger koninklijke personages en godenrollen speelde). Zij is ingepakt in grove doeken, waardoor ze een vormloos, zwaar lijf toont. Haar stem en gelaat zijn verwrongen, nu zij de oude, knorrige vrouw speelt die het leven zat is en haar dochter voor zich opeist. De jonge vrouw ontroert ons, vanwege haar afhankelijke en uitzichtloze levensweg, die moeder haar opdringt te gaan.
Leenane, een oord van verderf
Er gebeuren meer afschuwelijke dingen: er worden persoonlijk belangrijke brieven in de kachel gegooid, moorden ontdekt, pesterijen en sadistische genoegens gepleegd, een herdershond worden de oren afgesneden, hamsters gaan levend de oven in, de drank maakt mensen het leven tot een hel, de buitensporige situaties leiden tot vreselijke taal en nog erger daden. Ondanks de grote ellende op het toneel werd er veel (hinderlijk of begrijpelijk?) gelachen. Iedereen in het dorp leeft voor zichzelf, omdat niemand de kunst verstaat - en deze ook niet wil leren - om met de ander om te gaan. Geweld breekt los, zodra ze elkaar ontmoeten. De schaarse dromen van goedwillenden vergaan in rook en worden vernietigd. Het beeld van dit dorp waarin mensen elkaar het leven zuur maken, elkaar beledigen, kwetsen en vermoorden, blijft dagenlang hangen. Dit dorp zou een beeld, een metafoor van onze wereld kunnen zijn en het theatergebeuren een allegorie van de wereld waarin we nu, anno 2001 leven.De Leenane Trilogie is een epos, overrompelend heftig. De voorstelling is aangrijpend, wordt schitterend gespeeld en dwingt tot dagenlang nadenken over wegen naar vrede in Leenane, dat m.i. model staat voor de gewelddadige samenleving van NU.
Onze grote bewondering voor: Johan Simons, Fedja van Huêt, Frieda Pittoors, Betty Schuurman, Peter van der Sman, Stefan Percefal, Wim Opbrouck, Nel Goossens en vele anderen.
Els Wiertz-Boudewijn (Gendt)