28-3-2011 Oorlogen en militaire interventie gaan altijd gepaard met rechtvaardiging. De Britse premier Cameron noemt zijn militaire interventie 'nodig, wettig en gerechtvaardigd'. Daar is echter wel wat op af te dingen.
Cameron vindt de interventie: nodig omdat 'Kadafi 's troepen blijven oprukken', wettig gezien VN-resolutie 1973, en rechtvaardig 'omdat we niet kunnen toelaten dat een dictator zijn eigen mensen vermoordt'. Op deze rechtvaardiging is los van de retoriek best wat af te dingen. Zeker als je in die argumenten ook de geopolitieke belangen van het Westen betrekt. 'Macht en principes vallen samen', liet Obama zich ontvallen.
Men bakte lang zoete broodjes met Gadaffi, was blij toen een groot deel van zijn volk tegen hem opstond, maar in paniek toen deze weer bleek te winnen. 'Weer een aantal jaren met deze bruut opgescheept te zitten', daar schrok het Westen voor terug. Reden, dat de resolutie zo laat tot stand kwam. Alleen Sarkozy koos direct partij door de rebellen te erkennen. De interventie is dan ook een overwinning voor Sarkozy. Hij is nu in zijn land een kampioen voor de underdog, wat hem geen windeieren zal leggen electoraal. De operatie word gedragen wordt door de internationale rechtsorde. Iets wat onder met de invasie in Irak in 2003 niet het geval was, ook al onthielden landen als Duitsland, China, Rusland, India en Brazilië zich nu van stemmen.
De militaire interventie vindt plaats op grond van de op zich gematigde VN-resolutie 1973, waarbij een bezetting van Libië uitdrukkelijk wordt uitgesloten. Een no-fly-zone instellen heet dat formeel met als doel om 'het geweld van Gadaffi tegen burgers' te doen stoppen. Maar ik sta niet te juichen, dit omdat de resolutie kansen te over biedt voor misbruik, er natuurlijk wel sprake is van oorlog, er voorts een plan B ontbreekt voor hoe nu verder gezien de burgeroorlog en omdat er waarschijnlijk een patstelling ontstaat door trucages of halsstarrig optreden van Gadaffi. Het gematigde van de resolutie is, dat ze niet gericht is op regime change. De VN moet dat formeel wel afwijzen, al is het maar alleen omdat je dan wel aan de gang kunt blijven, denk maar aan Zimbabwe - of aan Jemen, waar het regiem nog recent wreed inschoot op vreedzame demonstranten. Nog los van het feit, dat elk volk zelf de taak heeft van zijn dictators af te komen.
Het luchtruim neutraal te maken voor de oorlogvoerenden klinkt plausibel, maar het bombarderen van een regeringsgebouw in Tripoli maandag plus de 'nodige' doden is een schending daarvan. Het zwakke van het geheel blijft het grote risico dat de coalitie al gauw partij wordt in het conflict en daardoor de hele zaak gaat uitdraaien op een nieuw 'Irak' of een nieuw 'Afghanistan', dit vooral omdat geweld nu eenmaal haar eigen dynamiek heeft . Formeel wil men geen partij worden in het conflict laat staan in een stammenoorlog, maar als je regime change in je achterhoofd hebt, kies je in feite al gauw partij voor de oostelijke stammen rond Benghazi met tevens als gevolg dat een tweedeling van Libië op de loer ligt.
Een van de pleiters van openlijk partijkiezen is de vroegere vredesactivist MientJan Faber. Hij bepleit 'steun aan de rebellen op de grond', dus gewoon met grondtroepen meedoen aan de burgeroorlog, omdat het niet anders kan, volgens hem (Trouw 19-3). Daarmee bevestigt Faber weer eens, dat elke interventie het grote risico loopt te derailleren, vooral in de zin van partij worden in het conflict.
Grondtroepen zijn overigens in dit geval in feite uitgesloten. Daarvoor is Libië veel te groot om ze effectief te doen zijn, nog los van de vraag of men ze voorradig heeft, nu Irak en Afghanistan nog zoveel westerse manschappen bezig houdt. Dat is zuur voor Faber, maar belangrijker is dat het de kwetsbaarheid van de hele actie van de coalitie aangeeft. Reden dat militaire strategen, Duitsland en ook de Amerikaanse minister Robert Gates tegen de interventie waren. Bang als ze zijn voor de situatie na het instellen van een no fly zone en voor de mogelijke patstelling, die zich al gauw zou aandienen en zich nu al enigszins begint af te tekenen. Als oorlog een 'voortzetting is van de politiek met andere middelen' volgens von Clausewitz, waar is of was dan de politiek, zie je ze denken. Ik voorzie een zeer lange weg, voordat er weer enige stabiliteit kan ontstaan. Dit mede door een sluiks partij kiezen van de coalitie in het conflict en voorts door het creeren van chaos door Kadafi. Mogelijk ook door een urbane stammenoorlog, nu meer en meer regeringstroepen zich gaan legeren in de steden. De stammendimensie van de burgeroorlog is door het Westen te weinig doordacht, voordat dit met de actie begon. Te weinig doordacht lijkt ook dat geweld haar eigen dynamiek heeft, een eigen vaak niet te voorzien patroon.+
Dr. Hans Feddema, antropoloog en publicist, 23-3-2011