Die Tageszeitung (BRD)
20 maart 2004
Door Andreas Zumach en Karim El-GawharyWanneer wordt de Iraakse overgangsregering benoemd?
In november 2003 kwam het hoofd van het Amerikaans-Britse bezettingsbestuur in Irak, Paul Bremer met de door Washington benoemde 25-tallige regeringsraad in Bagdad overeen, dat de VS en Groot-Brittannië op 30 juni op zijn minst een deel van hun macht afstaan aan een Iraakse overgangsregering. Begin deze week liet minister van defensie Donald Rumsfeld als eerste bewindspersoon van één van beide bezettingsmachten de mogelijkheid open, dat de machtsoverdracht uitgesteld kon worden. Want de procedure voor de verkiezingen en de samenstelling van de overgangsregering zijn nog steeds zeer omstreden. Vaststaat dat de overgangsregering niet door algemene vrije verkiezingen zal worden gekozen.Welke bevoegdheden zal de overgangsregering krijgen?
De regering Bush wil met de installatie van een door hun als "soeverein" aangeduide regering in Bagdad tijdig voor de laatste fase van de verkiezingsstrijd voor het Amerikaanse presidentsschap het succes aantonen van hun steeds meer bekritiseerde Irakpolitiek. Maar in feite zal deze overgangsregering (nog afgezien van de ontbrekende legitimatie door algemene, vrije verkiezingen) verre van soeverein zijn.Want de bezettingstroepen zullen - zij het geringer in aantal - in het land blijven. Ook de bevoegdheden van de overgangsregering op het gebied van de buitenlandse en de economische politiek zullen beperkt blijven. De regering Bush heeft er alle belang bij dat de overgangsregering met Washington een overeenkomst sluit over de mogelijkheid om voor onbepaalde tijd Amerikaanse soldaten in Irak te stationeren en het gebruik van zes Iraakse militaire bases door de VS-strijdkrachten veilig te stellen. Bovendien moet de overgangsregering de verordeningen waarmee Paul Bremer momenteel het land regeert, omzetten in Iraakse wetten. Daar zitten dan ook regelingen bij zoals die van september 2003 over de privatisering van de 200 grootste Iraakse ondernemingen. Deze vormde een overtreding van de in de Geneefse conventies geregelde rechten en plichten van bezettende machten en daarmee van het volkerenrecht.
Wanneer zijn er algemene, vrije verkiezingen?
In de begin maart door de leden van de regeringsraad ondertekende voorlopige grondwet van Irak wordt als termijn eind 2004/begin 2005 genoemd. Of men zich aan deze termijn zal houden is echter zeer de vraag. Want de opvattingen aan welke politieke, technische en veiligheidsvoorwaarden voldaan moet zijn, voordat verkiezingen plaats kunnen vinden, verschillen enorm.Een midden februari door de secretaris-generaal van de VN Kofi Annan uitgezonden verkenningsmissie kwam tot de conclusie dat voor verkiezingen een intensieve voorbereidingsfase van minstens acht maanden nodig is en dat ze daarom onder de meest gunstige omstandigheden pas kunnen plaatsvinden in december 2004. Maar tot nu toe zijn de voorbereidingen nog niet eens begonnen.
Wanneer krijgt Irak een definitieve grondwet?
Volgens de in maart ondertekende voorlopige grondwet zal de definitieve grondwet pas worden vastgesteld na vrije en algemene verkiezingen. Ze moet uiteindelijk in een referendum aan het Iraakse volk worden voorgelegd. In de definitieve grondwet moeten een aantal belangrijke kwesties worden geregeld waarover in de voorlopige grondwet binnen de regeringsraad geen overeenstemming kon worden bereikt.Welke vorm zal de nieuwe Iraakse staat krijgen?
In de huidige overgangsgrondwet is weliswaar het federalisme als principe neergelegd, maar over de precieze grenzen van deze constructie moet op een later tijdstip nog worden onderhandeld. De status van verschillende gebieden waarop door Koerden en Arabieren aanspraak wordt gemaakt, zoals de olierijke stad Kirkoek, blijft dus onduidelijk. De Koerden mogen hun reeds in de tijd van Saddam Hoessein bevochten drie autonome noordelijke provincies "in een verenigd Irak" dus voorlopig verder zelf besturen.Bij de strijd rond de voorlopige grondwet stoorde de sjiitische meerderheid zich vooral aan een passage, die de Koerdische minderheid in feite het recht geeft om een veto uit te oefenen over de later op te stellen grondwet, nadat ze in een referendum door de in meerderheid sjiitische bevolking is aangenomen. Bij een recente opiniepeiling heeft meer dan driekwart van de Irakezen zich uitgesproken voor een verenigd Irak met een centrale regering.
Wanneer zullen de buitenlandse troepen Irak verlaten?
Momenteel zijn er in Irak rond de 150.000 buitenlandse soldaten gestationeerd, waaronder 130.000 uit de VS (de overige komen uit Groot-Brittannië, Spanje, Australië, Italië, Bulgarije, Polen, Tsjechië. Hongarije en de Oekraïne). Het Pentagon kondigde eind verleden jaar een vermindering van de sterkte van de VS-troepen tot 90.000 in de eerste helft van 2004 aan. Tegelijkertijd zet de regering Bush er andere staten onder druk om soldaten te sturen en dringt aan op een NAVO-besluit om de "verantwoordelijkheid in Irak over te nemen."Of en wanneer deze aankondigingen en verzoeken om hulp in de realiteit worden omgezet hangt in de eerste plaats af van de ontwikkeling van de veiligheidssituatie in Irak en de mogelijkheid of terreuraanslagen zoals die in Madrid ook in andere landen met troepen in Irak zullen plaatsvinden. Er zijn in Washington ook opvattingen van politici en experts te vernemen, die een sterke buitenlandse militaire aanwezigheid in Irak minstens de komende vijf jaar noodzakelijk achten.
Als de veiligheidssituatie in Irak zich echter in de loop van het jaar duidelijk verbeterd - waarvoor momenteel nog weinig aanwijzingen zijn - dan is het ook denkbaar dat het grootste deel van de buitenlandse troepen het land voor eind 2004 of op zijn laatst na het houden van algemene, vrije verkiezingen verlaat. Of en hoeveel VS-soldaten dan nog voor lange tijd in Irak blijven en welke militaire installaties de VS-strijdkrachten verder kunnen benutten, is ervan afhankelijk, of en met welke gedetailleerde bepalingen de door Washington nagestreefde stationeringsovereenkomst met de toekomstige overgangsregering in Bagdad tot stand komt (zie eerder). Ook het scenario, waarbij de Veiligheidsraad van de VN een mandaat geeft voor een internationale troepenmacht in Irak en de huidige bezettingstroepen - of een deel ervan - onder dit VN-mandaat voor een door de Veiligheidsraad vastgestelde tijd in Irak blijven, is niet geheel uit te sluiten.
Wie zit er achter het militante verzet tegen de bezetting?
Goed uitgerust met allerlei soorten wapens en een dodelijke trefzekerheid heeft de onzichtbare tegenstander van de VS bewezen over een langere adem en grotere hardnekkigheid te beschikken dan Washington oorspronkelijk had verondersteld. De operaties vinden meestal plaats in de zogenaamde soennitische driehoek ten noorden en westen van Bagdad. In het Koerdische noorden en het sjiitische zuiden kunnen de buitenlandse troepen zich daarentegen tamelijk ongehinderd bewegen. De meest gebruikte wapens zijn mortieren en anti-tankwapens uit het arsenaal dat de Iraakse militairen in de laatste dagen van de oorlog simpelweg mee naar huis hebben genomen.Achter de operaties steekt vermoedelijk een mengsel van Saddam-loyalisten, islamisten, Arabische nationalisten en oproerige stammen, die hun tradities bedreigd zien en vaak openstaande particuliere rekeningen met de geallieerden vereffenen. De sleutel voor het feit, dat sommige operaties professioneel gecoördineerd lijken, is vermoedelijk te vinden in de ongecontroleerde ontbinding van het geregelde leger door de Amerikanen. Werkeloze beroepsmilitairen vormen een gevaarlijk potentieel.
Volgens een recente opiniepeiling zijn 17% van de Irakezen openlijk voorstander van aanvallen tegen de bezettende militairen. Het werkelijke aantal is waarschijnlijk veel hoger. Daarentegen krijgen de aanslagen op het VN-hoofdkwartier, het Rode Kruis, op sjiitische pelgrims in Kerbala, Koerdische partijbureaus en Iraakse politiebureaus vrijwel geen bijval. De meeste Irakezen wijzen in deze context naar vermeende buitenlandse strijders, die sinds de oorlog in het land zijn geïnfiltreerd.
Wanneer zal de VN in Irak terugkomen?
Tot nu toe stellen de grote meerderheid van de leden van de Veiligheidsraad en secretaris-generaal Kofi Annan drie voorwaarden voor de terugkeer van (niet-militair) VN-personeel: een duidelijke verbetering van de veiligheidsituatie; de toewijzing van substantiële verantwoordelijkheid aan de VN, die meer inhoudt dan een rol als aanhangsel van of vijgenblad voor de bezetter; en ten slotte een uitnodiging van de toekomstige overgangsregering. Zou het daartoe komen, dan zou de belangrijkste verantwoordelijkheid voor de VN (naast humanitaire taken) op zijn vroegst vanaf juli dit jaar de ondersteuning van de Irakezen bij de voorbereiding en het doorvoeren van algemene, vrije verkiezingen zijn.Vertaling: Kees Kalkman
© Contrapress media