Hamlet, van onze tijd

Inleiding
In 1601 werd de zes uur durende Hamlet van Shakespeare voor het eerst opgevoerd. Het had gering succes. Later is dit stuk op zeer verschillende wijzen gespeeld met Hamlet als ridder,als romantische held of opstandige puber,zelfs als vrouw. Hamlet in smoking of in spijkerbroek. Shakespeares Hamlet is een weerslag van de tijd waarin het gespeeld wordt.
De Trust (in Amsterdam) laat in 1998 een wereld zien die gek geworden is door machtswellust, haat en hypocrisie. Deze theatergroep stelt de vraag: 'Wat doe je als kind - opgevoed met allerlei mooie denkbeelden over het leven- wanneer je plotseling merkt dat er van de wereld van je ouders niets klopt?' Een volgende vraag luidt: Wat is Hamlets antwoord op geweldgebruik?

Korte inhoud van Shakespeares Hamlet in 1998
De oude koning van Noorwegen heeft de oorlog tegen Denemarken verloren. Het zou vrede moeten zijn. Prins Hamlet komt thuis, maar vindt zijn moeder, Gertrude, getrouwd met zijn oom, Claudius, die nu koning is. De geest van zijn vader openbaart Hamlet dat Claudius hem vermoord heeft. Hij draagt zijn zoon op wraak te nemen, maar zijn moeder te sparen. Hamlet is echter niet in staat geweld te gebruiken. Zelfs niet als de biddende Claudius een gemakkelijke prooi zou zijn. Hij vlucht in een geveinsde krankzinnigheid. Zelfs tegenover zijn geliefde, Ophelia, die mede moet lijden onder de schijnheiligheid van haar vader Polonius en broer Laertes. Zij vervalt later tot waanzin en pleegt zelfmoord.
Hamlet kan het leven niet meer aan: 'De tijd is uit zijn voegen.[...}. O, helse plicht dat ik geboren ben om 't duister te keren naar het licht'. Hij twijfelt aan de zin van zijn bestaan:

'Zijn of niet zijn; dat is de vraag [...] Want wie verdraagt de smaad van deze wereld, [...] Zo maakt het denken lafaards van ons allen [...] ondernemingen van groot belang verzanden in oeverloos gepeins [...] Ophelia, gedenk in jouw gebeden al mijn zonden.' (Vertaling: Bert Voeten).
Er dient zich een groep toneelspelers aan. Op Hamlets verzoek beelden zij de moord van Claudius op de vader van Hamlet uit. Claudius en Gertrude sturen Hamlet naar Engeland om hem daar te laten doden. Door een wonder in Denemarken teruggekeerd, maakt hij de begrafenis mee van Ophelia. Laertes en Hamlet vechten dan op leven en dood.
Claudius organiseert een schermgevecht tussen Hamlet en Laertes. Door middel van een vergiftigde pijl en gif in de beker wijn zou Hamlets dood verzekerd zijn. Alles pakt anders uit. In de verwarring van de strijd komen allen om: Laertes, Gertrude, Claudius en Hamlet. Alleen Horatio, Hamlets vriend is dan nog in leven. De jonge koning van Noorwegen kan de oorlog opnieuw beginnen.

De voorstelling
Hieronder volgt een (vanwege de ruimte summiere) beschrijving van de Hamlet waarmee de Trust terecht de theaterprijs 1998 verworven heeft. Binnenkomend in de voormalige Lutherse kerk, waarin de Trust gehuisvest is, dient de toeschouwer bedacht te zijn op tekens die meer zijn dan men ziet, hoort of anderszins waarneemt. Zo vindt U in de gangen en op de trappen verdorde boeketten. Op het geweldige toneel dat de allure heeft van een pronkerige lounge of conferentiezaal ligt een rode loper. Hier zijn verse boeketten!
Grote fauteuils en salontafels met drank in overvloed vormen een tegenstelling met wat de video's niet alleen van het laatste nieuws, maar ook van de oorlogen in de Golf en Joegoslavië tonen. Gespeeld wordt er ook op de twee hoge trappen die naar een bovengalerij en kleine ruimtes leiden. Terwijl de toeschouwers wachtten renden veiligheidsagenten met een walkie-talkie in de hand in angstige opwinding over het grote toneel.
Als plotseling de stilte invalt verschijnen Claudius en Gertrude als moderne regenten in een chique outfit. De hypocriete Polonius in zwart kostuum, Hamlet, slordig en uitdagend als een opstandige student, Ophelia, teer in een tienerjurkje. Hier is theater een spiegel van onze tijd. Ook in de stijl van acteren herkent men de behoefte van de Theatermakers van de Trust het publiek te laten 'meespelen'. Deze Akteerstijl is deels aangrijpend, deels bewustmakend. Jacob Derwich kon bijv. Hamlet spelen alsof hij deze zelf was. Maar hij kon ook laten zien dat hij zijn rol als Hamlet speelde. Dan overschreed hij in zijn rol de grens met het publiek. Met als gevolg dat de toeschouwer niet passief bleef, maar binnen het toneelgebeuren a.h.w. aktief meedeed.
Dan ervoer ook hij/zij de betrokkenheid bij het 'zijn of niet-zijn'. Ophelia koos voor 'niet-zijn'. Hamlet koos voor het 'zijn'. Alleengelaten in zijn geweldloos verzet moest hij sterven. Tussen allen die tegen hem waren.
De Trust concludeert: 'Hamlet en Ophelia [...] staan voor een andere mogelijkheid.'

Els Wiertz-Boudewijn (Gendt), oktober 1998

 
_____
menu | dDH