Vredesduif met olijftak in snavel.

Dienstweigeraar achter Tralies

8-3-2011 De tentoonstelling Dienstweigeraar Achter Tralies biedt voor het eerst een uniek beeld van het verschijnsel totaalweigeren in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw. Te zien in Museum Blokhuispoort te Leeuwarden van 26 maart tot en met 30 juli 2011.

 

Documenten, foto's, krantenartikelen, affiches, brieven, boeken, films en objecten over totaalweigeraar Stephan Kraan geven een gedetailleerd overzicht van het jaar gevangenschap dat de jonge anarchistische idealist, precies dertig jaar geleden, in het Huis van Bewaring van de Blokhuispoort onderging. In de tijd van grootschalige protesten tegen kernenergie, kernwapens, milieuvervuiling en woningnood ontstaat opnieuw een compromisloze vorm van dienstweigering die past in een lange traditie, zo oud als het verschijnsel militaire dienstplicht. In de oude boekbinderij van museum De Blokhuispoort is de cel van Stephan Kraan nagebouwd en hangen originele affiches en foto's. Op basis van meer dan 2000 brieven, een omvangrijk en uiterst gedetailleerd dagboek en zijn boek De Muesli Bloeit, is zijn leven van maart 1981 tot en met maart 1982 gereconstrueerd. Museum Blokhuispoort toont als eerste een dergelijk overzicht van het verschijnsel totaalweigeren in de originele setting van de gevangenis.

Nederland kende bijna 200 jaar de militaire dienstplicht. In 1810 voerden Franse bezetters onder Lodewijk Napoleon deze in. Dienstweigeraars waren er altijd, soms vanuit christelijke soms vanuit politieke motieven. Zij gingen allen de gevangenis in. De hoogste aantallen politieke weigeraars zaten rond de Eerste Wereldoorlog vast. Zij werden in groepen in Scheveningen of Veenhuizen gevangen gehouden. Later konden jongens een beroep op de wet gewetensbezwaren doen. Vanaf 1976 tot de afschaffing van de opkomstplicht in 1997 zaten 175 totaalweigeraars gevangen, jongens die ook geen beroep op die wet wilden doen. Zij kregen straffen tot 18 maanden cel. Aanvankelijk waren dat veel jongens vanuit de anti-militaristische actiegroep Onkruit, zoals Stephan Kraan, later kwamen er ook weigeraars met religieuze motieven, geïnspireerd door het Inter Kerkelijk Vredesberaad en de Pax Christie die de massa's mensen tegen kernwapens mobiliseerden.
 
Nadat Stephan Kraan dertig jaar geleden zijn radiodagboek op de VPRO voorlas, mochten ook filmer Peter Gest en fotograaf Cor van Wees bij hoge uitzondering in de Blokhuispoort naar binnen. De film De Nieuwe Helden en de fotoserie is op de tentoonstelling te bekijken en geeft een uniek inkijkje in het gevangenisleven.

Tekst en (bewegend) beeld visualiseren en illustreren belangrijke momenten in het jaar gevangenschap, zoals de onderduiktijd, de oppakactie, de tijd in het Depot van Discipline te Nieuwersluis, de hongerstaking, de processen voor Krijgsraad en Hoog Militair Gerechtshof, het schrijven van het boek 'De Muesli Bloeit' en de vrijlating op 12 maart 1982. Het tijdsbeeld vinden we terug in aandacht voor de grote blokkade tegen de kerncentrale van Dodewaard en de enorme demonstratie tegen kernwapens in Amsterdam, beide in 1981. Gedurende vier maanden waant u zich in de Blokhuispoort in de wereld van een gevangen anti-militarist in de sfeer en omgeving van dertig jaar geleden.

De opening van de tentoonstelling is op zaterdag 26 maart 2010, precies dertig jaar nadat Stephan Kraan vanuit het militaire Depot voor Discipline in Nieuwesluis naar het Huis van Bewaring de Blokhuispoort werd gebracht. Tijdens de opening is de premiere van de tv-documentaire van Omrop Fryslân over totaalweigeren, gemaakt door Dieuwke Kroese. In de film zijn naast Stephan Kraan en zijn advocaat Evert-Jan Rotshuizen ook de totaalweigeraars Willem Bosma en Willem de Haan te zien.

Kijk voor openingstijden e.d. op: www.blokhuispoort.nl+

Bron: Stephan Kraan, 6-3-2011